Lịch sử họ Trương Phiếm Ái, Đại Nghĩa, Đại Lộc, Quảng Nam

Trên bức hoành phi lớn trên Tiền đường Nhà Thờ Tộc Trương Phiếm Ái, Đại Nghĩa, Đại Lộc, Quảng Nam có lưu lại:

"HOÁ CHÂU LAI TÍCH

ÁI THỔ TRIỆU CƠ"

Suy ra là nguồn gốc từ  xứ Thanh Hoá, về lập cơ nghiệp tại đất Phiếm Ái.

 Ông Bà chúng ta đã đến đất này sớm nhất, chiến đấu với thiên nhiên khắc nghiệt, lao động vất vả hàng trăm năm mới lần lượt khai phá, tạo nên những cánh đồng  màu mỡ phì nhiêu hàng trăm hecta, cùng với xứ  Thi Liên lập ra những xóm dân cư từ những địa danh mang đầy tính thiên nhiên hoang dã và đặt tên làng Phiếm Ái còn lưu giữ đến ngày nay.

Mộ Tổ Họ Trương tại Phiếm Ái, Đại Nghĩa, Đại Lộc, Quảng Nam
 

 Theo gia phả còn lưu truyền, ông Cao Tổ tộc Trương Phiếm Ái quý danh là ông Trương Văn Mặc, biệt hiệu Trương Minh Trai, con ông Trương Văn Đề và Bà Trần Thị Miêu tại Phụng Thiên Châu, Chợ Cùng Xứ sau đổi  tên là Thừa Thiên Phủ, Chợ Cùng Xứ tỉnh Thừa Thiên-Huế ngày nay. Khi vào định cư ở vùng đất Phiếm Ái Ông Cao Tổ cùng Phối bà Hồ Thị Tuệ, con ông Hồ Văn Tình gốc ở Hòa Vang, Quảng Nam. Ông Bà sinh hạ được năm người con: 3 trai 2 gái. (Hiện còn hai Thần chủ niệm thờ ở Nhà thờ Tộc ở Phiếm Ái). Từ đó Tộc Trương Đại Lộc gồm  hai Phái : Phái nhất có 7 Chi, Phái nhì có 2 Chi. Lịch sử Tộc Trương Phiếm Ái trải qua chín đời con cháu. Song do chiến tranh tàn phá, nhà Thờ, tôn đồ phổ hệ bị thiêu huỷ và thất lạc, chưa có điều kiện tập hợp hệ thống, việc sưu tầm chưa được chính xác.

Hiện nay tộc bộ phận lớn Trương còn cư trú ở làng An Hoà, ngoại ô Huế - Phú Văn Lâu (gần ga Kim Long, qua sông Hương, cầu Kim Long, đi lên hai cây số đến Xuân Lộc).

Ông  Cao tổ đã tham gia chống bọn cường quyền Trương Phúc Loan thuộc chúa Nguyễn, Ông hưởng ứng phong trào nông dân khởi nghĩa Tây Sơn, ra cầm quân đánh Đông dẹp Bắc, làm nên bậc danh tướng Chưởng Vệ quân Tây Sơn-Nguyễn Huệ, theo vó ngựa chiến chinh sa trường, nên ông tử trận hy sinh vì nghĩa lớn yêu nước thương dân tại Phú Xuân, Phú Phong, Bình Định (có nơi ghi là Hòn Khói xã Phú Thọ Tỉnh Khánh Hòa).

Ông Cao Tổ tộc Trương được ghi công là Tiền Bối Hữu Công. Ngày 27/3/1995 Huyện ủy, Uỷ ban Nhân dân, UBMTTQVN huyện Đại Lộc đã long trọng tổ chức lễ rước Linh vị Ngài về Đền tưởng niệm Trường An của Huyện .

Từ xưa tộc Trương đã làm lễ dựng bia và xây mộ khang trang “Chiêu hồn phong mộ” tại quê nhà cho cả hai ông bà Cao Tổ, nay đã chuyển mộ xây lại uy nghiêm ở Gò Rang trên núi Sơn Gà.

Bài minh mộ bia ông Cao Tổ tộc Trương :

Lịch sử ông Cao họ chúng tôi

Tây Sơn Chưởng vệ đáp công bồi

Miền Nam bước trước oai hùng dũng

Đất Bắc niềm trên dấu nối nòi

Thế hệ chín đời cùng hiện một

Tôn môn hai phái chẳng rời đôi

Đồng thinh truy điệu linh hồn mộ

Dợn sóng Thanh Hà ánh rạng soi

Trước đây mồ mả ông bà các đời sau đặt rãi rác trong thôn xã. Sau ngày thông nhất Tổ quốc 1975, theo chủ trương Nhà nước mồ mả tộc Trương  cũng được quy tập về hai nghĩa trang Tộc ở Gò Rang và Núi Lở trên núi Sơn Gà .
Tên làng Phiếm Ái đã đi vào lịch sử hào hùng, đã để lại bao dấu ấn tốt đẹp về kinh tế văn hoá, địa lý, lịch sử tộc họ  cùng sống vĩnh hằng thương yêu đùm bọc đoàn kết nhân hậu trong đại gia đình dân tộc Việt Nam. Lịch sử Tộc Trương cũng gắn liền với lịch sử đất nước và dân tộc.
Tộc Trương Phiếm Ái rất tự hào đã sản sinh ra những yếu nhân giữ vai trò khởi xướng lãnh đạo và tổ chức cuộc biểu tình kháng thuế ngày 11 tháng 3 năm 1908. Cuộc biểu tình có quy mô lớn từ Đại Lộc lan toả khắp các phủ huyện trong tỉnh Quảng Nam, khởi phát phong trào kháng thuế toàn Trung Kỳ năm 1908.
Ông Trương Liên, đỗ cử nhân khoa Kỷ Mão thứ 32 (1879) được bổ dụng làm quan Huấn Đạo phủ Duy Xuyên, là một cố vấn hướng đạo chống Pháp, chống Nam Triều bảo vệ dân, chống sưu cao thuế nặng, nhiều lần ông từ quan, không làm tay sai cho giặc. Ông Trương Lâm (Trương Nhiếp-Nghè Nhiếp) đỗ cử nhân khoa Mậu Tý, Đồng Khánh thứ ba năm 1888, là nhà nho đỗ đạt có phẩm hàm, không cam tâm làm nô lệ trước dân tình đói khổ vì sưu cao thuế nặng (*).Ông cùng với các nguyên học sinh Khâm Thiên Giám: Trương Tổn,Trương Hoành, Trương Côn, Trương Đình, Trương Văn Nhì (Phiếm Ái), Lương Châu (rể họ Trương, ở Hà Tân), Hứa Tạo (Ái Nghĩa) soạn đơn, vận động, tập hợp dân chúng biểu tình đòi giảm thuế. Ông Trương Kỳ (Trương Đường-Xã Năm), làm Lý trưởng Phiếm Ái, là người  tham gia tổ chức đoàn biểu tình chống xâu thuế ở huyện Đại Lộc, xuất phát từ Đình làng Phiếm Ái, kéo đến đấu tranh tại toà Khâm sứ ở Hội An, mệnh danh là "Sòng Đầu Dân". Chính quyền bảo hộ và tay sai kết tội các ông là "đi lại tụ hội, làm tờ rủ ký", giáng chức, khử hàm phẩm, thủ tiêu sắc bằng của ông Trương Nhiếp, cách chức hương quan và giam tù ông Trương Kỳ. Các ông khác trong ban lãnh đạo phong trào đều bị giặc bắt khảo tra, đày ải khốc liệt và hy sinh  ở nhà tù Lao Bảo, chỉ còn sống sót các ông Lương Châu và Trương Hoành, tiếp tục tham gia các hoạt động kháng Pháp.

---------------------------------------------------------------------------------------------------------------

(*) Vào ngày 9-3-1908, nhân dịp giổ Tộc, các ông Trương Hoành, Trương Tốn, Trương Côn,Trương Đính, Lương Châu...đã thảo đơn và vận động dân biểu tình đưa yêu sách đòi giảm sưu cao thuế nặng. Đoàn biểu tình kéo đến huyện đường, rồi tỉnh đường La Qua đều không gặp được nhà “chức trách”, do tất cả đã bỏ trốn xuống Toà Khâm Sứ (Hội An). Đoàn biểu tình vì thế mỗi lúc một thêm đông đảo có lúc lên đến gần một ngàn người. Đình làng Phiếm Ái cũng là một trong những địa điểm hội quân của đoàn biểu tình chống thuế. Sức lớn mạnh của phong trào chống thuế ở Quảng Nam đã lan rộng ra nhiều tỉnh thành ở Trung.

“...Ôi những tờ đơn

            "...Hoà âm tưởng niệm các Ông

               Thư sinh trường Khâm Thiên Giám

                Trương Tổn, Trương Côn, Trương Đính

                Trương Hoành,Hứa Tạo, Lương Châu...

                Từ làng Phiếm Ái

                 Một phiếm đàn yêu!

                 Sĩ phu nhân tài quên khoa giáp

                 Bể học mà vẫn bóng cô liêu

                 Phát khởi từ Đại Lộc

                  Bao vây toà Công sứ Hội An!

                  Rộ lên bảy phủ huyện cơn gió lốc

           Và lan nhanh mười tỉnh Trung Kỳ

           Dân biến!

           Ôi sáu sĩ tử hiền nhân

           Lại xếp bút nghiên lặng lẽ

          Từ giả mẹ già

           Một đi không về

           Rừng thiêng Lao Bảo

            Đất lưu đày ẩn hiện bóng Sao Khuê!"