Luật sư - Nhà nghiên cứu Trương Đình Tưởng: 72 tuổi vẫn “chưa từng cho mình một ngày nghỉ phép”

“Kho kiến thức lịch sử” ở đất Tràng An

Nhà nghiên cứu Trương Đình Tưởng sinh năm 1950, ở xã Khánh Mậu, huyện Yên Khánh, tỉnh Ninh Bình. Tốt nghiệp phổ thông, ông theo học Khoa Văn Đại học Sư phạm Hà Nội I. Những năm 1970, nghe theo tiếng gọi Tổ quốc, “xếp bút nghiên ra trận”, có hơn 5 năm tham gia quân ngũ, cũng là những năm tháng ông chứng kiến những sự kiện trọng đại của đất nước, thấu hiểu những hy sinh, mất mát tự hào trong cuộc chiến tranh vệ quốc.

Trở về từ chiến trường, tình yêu với lịch sử ngày càng cháy bỏng. Ông tiếp tục học nốt chương trình đại học còn dang dở, rồi thành giảng viên một trường tại Hà Nội. Năm 1983, ông trở về quê hương, công tác tại Phòng Văn hóa Tam Điệp, từng là chuyên viên cao cấp của ngành VH,TT&DL Ninh Bình. Cũng từ đây, ông thêm đam mê nghiên cứu lịch sử - văn hóa, có thêm điều kiện và cơ hội để hiện thực hóa việc vừa làm công tác chuyên môn, vừa nghiên cứu khoa học; tìm tòi, nghiên cứu tài liệu, tham gia các hội Văn nghệ Dân gian, VHNT và Hội Khoa học lịch sử (KHLS) Việt Nam.

Năm 1995, Chi hội KHLS tỉnh Ninh Bình trực thuộc Hội KHLS Việt Nam ra đời. Đến 2013, Hội KHLS Ninh Bình thành lập, có 75 thành viên là cán bộ làm việc tại các cơ quan văn hóa, lịch sử, đơn vị tuyên truyền, Đại học Hoa Lư và các trường THPT. Đến nay, Hội KHLS tỉnh do ông Tưởng làm Chủ tịch đã có 115 thành viên, ngày càng lớn mạnh; là một tổ chức xã hội - nghề nghiệp nghiên cứu, giáo dục, bảo tồn và phát huy truyền thống lịch sử, văn hóa của địa phương.

Trong các cuộc trò chuyện, ông Tưởng thường nói những cống hiến của mình còn rất khiêm tốn. Nhưng với vai trò là người đứng đầu tổ chức có chức năng tư vấn, phản biện cho tỉnh về những vấn đề liên quan lịch sử, văn hóa; là chủ biên một số công trình nghiên cứu như Kịch bản Lễ hội Hoa Lư, Địa chí văn hóa dân gian Ninh Bình, Ca dao - tục ngữ Ninh Bình, Văn học dân gian Ninh Bình, Tràng An - Đường đến di sản nhân loại, Bái Đính ngàn năm tâm linh & huyền thoại, Ba Sao - Tam Chúc, sự tích & huyền thoại… ai cũng hiểu về những đóng góp của ông.

Ông Tưởng cũng được đánh giá đã góp phần không nhỏ đưa Tràng An trở thành Di sản nhân loại và Lễ hội Hoa Lư trở thành Di sản Văn hóa phi vật thể quốc gia. Công sức của ông xứng đáng được ghi nhận trong việc giữ gìn và phát huy giá trị lịch sử, văn hóa của dân tộc nói chung và của tỉnh Ninh Bình nói riêng.

Đồng nghiệp của ông Tưởng thường kể câu chuyện ông đã từng đi bộ hơn 30km từ làng quê đến đền Vua Đinh, Vua Lê (xã Trường Yên, Hoa Lư) từ những năm tháng còn là học sinh phổ thông chỉ để được chiêm ngưỡng và khẽ khàng được chạm vào long ngai Đức Vua, được lắng nghe các vị cao niên trong vùng kể về những tích, những sự kiện lịch sử. Những năm tháng dày công nghiên cứu, ông Tưởng đã tích cực trong các hội thảo khoa học, tư vấn, phản biện các công trình nghiên cứu về đất và người Ninh Bình như Hội thảo Khoa học về Đinh Tiên Hoàng, Nhà nước Đại Cồ Việt trong tiến trình lịch sử dân tộc, Thế kỷ X và các công trình nghiên cứu về danh nhân đất Ninh Bình, góp phần xác định và định hình ngày tháng mở Lễ hội Trường Yên (nay là Lễ hội Hoa Lư), để lưu giữ hồn cốt cơ bản của lễ hội truyền thống đặc sắc này của Ninh Bình.

Đến nay, với ngót 50 năm vừa học, vừa say sưa nghiên cứu khoa học, ông Tưởng cùng các cộng sự của mình ở Hội VHNT, Hội KHLS Ninh Bình đã có những đóng góp quý giá trong bảo tồn, phát huy các giá trị lịch sử, văn hóa truyền thống của Ninh Bình nói riêng và của dân tộc nói chung.

Ông Tưởng có hơn 20 công trình nghiên cứu khoa học đã được công bố, có nhiều công trình đoạt giải thưởng quốc gia và của tỉnh, hàng chục công trình nghiên cứu về lịch sử, văn hóa có giá trị.

61 tuổi vẫn cắp sách đi học

Chuyện học hỏi không khi nào dừng lại, ông Tưởng còn rất mê luật. Với ông, học luật để lấy kiến thức cho cuộc sống, giúp ích cho công tác, gia đình, bạn bè, người yếu thế xung quanh; để trở thành công dân tốt, có ích cho xã hội. Với thôi thúc đó, khi đã ngoài 40 tuổi, ông học và nhận bằng Cử nhân luật, Đại học KHXH&NV Hà Nội.

Tháng 7/2010, ông Tưởng nghỉ hưu theo chế độ. Một lãnh đạo Đoàn Luật sư (LS) tỉnh vốn mến mộ tâm và tài của ông Tưởng, gợi ý ông nên làm LS để giúp đỡ người dân, góp công sức xây dựng Đoàn LS tỉnh.

Ban đầu ông Tưởng nhận làm thường trực Văn phòng LS Hồng Phong. Sau đó, biết Học viện Tư pháp có khóa đào tạo LS, lúc này đã 61 tuổi, ông vẫn quyết tâm đi học. Khi ấy, ông là học viên lớn tuổi nhất của Học viện. Rồi 2 năm thực tập, ông trở thành LS chính thức. Được sự khích lệ, năm 64 tuổi, ông thành lập Văn phòng LS Tràng An. Năm 2017 ông thành lập Cty Luật Tràng An.

Ánh mắt ông có chút trầm tư khi nhớ lại những mảnh đời bất hạnh mà ông đã giúp đỡ kể từ khi làm LS. Như câu chuyện về một phụ nữ (ngụ xã Khánh Hòa, huyện Yên Khánh), nhờ có ông góp công sức, mà năm 2015 được thoát án tù chung thân, chỉ phải chịu 20 năm tù.

Người phụ nữ này mang nặng đẻ đau 9 tháng 10 ngày, sinh con ra nhưng lại mắc bệnh máu trắng, một mình đưa con đi khắp nơi cầu cứu chạy chữa mà không nơi nào nhận, cũng không biết nương tựa vào đâu. Cùng quẫn tới bước đường cùng, chị đã đem thả đứa con mình dứt ruột đẻ ra xuống dòng sông Vân (TP Ninh Bình).

Với hành vi đó, người phụ nữ bị tòa sơ thẩm kết tội giết người với 2 tình tiết tăng nặng là giết trẻ em và vì động cơ đê hèn, tuyên án chung thân. Thương cảm và động lòng trắc ẩn, ông đệ đơn lên cấp phúc thẩm để xin giảm nhẹ hình phạt cho bị cáo. “Chị ấy giết con không phải vì động cơ đê hèn, mà số phận đã xô ngã chị đến bước đường cùng, không có lối thoát; như “Sợi tơ mành theo gió bay đi/Cánh hoa rụng chọn gì đất sạch”. Cũng bởi phía sau người phụ nữ vừa đáng thương, vừa đáng trách ấy, vẫn còn 3 đứa trẻ nheo nhóc đang phải nương nhờ cửa chùa, hoặc đi làm thuê, chờ người mẹ có cơ hội ra tù đón chúng trở về”, ông kể.

Tại phiên phúc thẩm, bản luận cứ của LS Tưởng thấu tình, hợp lý, chạm đến trái tim nhiều người; đã giúp bị cáo được giảm từ án chung thân xuống còn 20 năm tù. Với ông Tưởng: “Cuộc sống này còn không ít người chịu cảnh bất hạnh và cần bảo vệ bởi công lý, nhưng cũng cần có tình thương. Bởi khi tình thương đủ lớn, khi biết thương người, cũng là lúc chúng ta biết thương chính bản thân mình”. Sau vụ việc này, theo đề nghị của Đoàn LS Ninh Bình, LS Trương Đình Tưởng đã được Chủ tịch Liên đoàn LS Việt Nam tặng Bằng khen.

Ở tuổi 72, ông Tưởng vẫn trau dồi thêm kiến thức mỗi ngày. Ông tiết lộ đang ấp ủ viết một cuốn sách để ghi lại những câu chuyện cảm động; ấn tượng sâu sắc về những con người và tình huống đặc biệt mà mình đã bảo vệ, bào chữa trong suốt thời gian làm LS. Ông nói: “Tuy nghỉ hưu rồi, nhưng tôi không có khái niệm nghỉ hưu và cũng không nghĩ mình đã già. Tôi không cho phép mình nghỉ một ngày nào. Nếu không làm nghiên cứu về luật pháp, về các vụ việc, để tư vấn, giúp đỡ cho những khách đến với văn phòng LS của mình, thì tôi lại cặm cụi lục lọi sách vở, giấy tờ, tư liệu để nghiên cứu về văn hóa, lịch sử. Đó là niềm đam mê đến quên thời gian cho một bộ môn thể thao trí tuệ rất đặc biệt và luôn hấp dẫn này”.